سه شنبه ۰۵ آبان ۹۴ ۲۱:۴۰ ۳,۹۵۸ بازديد
الف. نارسانويسي:
1- نارسانويسي به وضعيتي اطلاق مي‌شود كه دانش‌آموزان قواعد نگارشي در هنگام نوشتن رعايت نمي‌كنند، تمام كلمه يا بخشي از حروف آن را نمي‌تواند هم اندازه و هم شكل طبق قواعد نگارشي بنويسد، همچنين نارسايي آموزش در مورد استثناها و قواعد نگارشي جزو اين دسته از مشكلات است.
مثل نوشتن كلمه‌ي بندگي به صورت بنده‌گي يا نوشتن كلمه‌ي خواهر به صورت خاهر و... در اين نوع اختلال دانش‌آموز كلمه را از نظر نقطه، دندانه، شكل درست حرف و... كاملاً درست مي‌نويسد تنها مشكل اين است كه دانش‌آموز معيار درست نويسي كلمه و حروف آن را رعايت نمي‌كند.
2- دانش‌آموز مهارت‌هايي نظير چرخش دست در نوشتن، گرفتن صحيح مداد را به خوبي ياد نگرفته است.
3- عدم حركت مناسب انگشتان
4- ناهماهنگي چشم و حركت دست
5- وضعيت قرار گرفتن نامناسب دفتر و مداد به هنگام نوشتن
6- نارسايي آموزش معلم در تمرين نوشتاري حروف
7- عدم هماهنگي حواس ديداري، شنيداري و حركتي
8- خطا در ادراك ديداري حروف و كلمات
9- فاصله‌ي نامناسب چشم به هنگام نوشتن
10- عدم توانايي كنترل دست در هنگام نوشتن
11- عدم هماهنگي كلي بدن
12- تأخير در تكلم فرد
13- پرتحركي و بي‌قراري در هنگام نوشتن
14- ميز و صندلي‌هاي نامناسب
ب. ضعف در حافظه‌ي ديداري:
عمده‌ترين مشكل املايي دانش‌آموزان ناتواني در جايگزيني درست اين حروف مي‌باشد، علت عمده اين نوع غلط‌هاي املايي ضعف حافظه‌ي ديداري است، يعني دانش‌آموز در هنگام نوشتن املا قادر نيست تصوير درست كلمه را در ذهن خود يادآوري كند لذا در بازشناسي حروف همصدا داراي مشكل هستند.
علل ضعف حافظه‌ي ديداري:
- نقص آموزش معلم
- عدم تمرين و تكرار حروف همصدا توسط دانش‌آموز
- دانش‌آموز قادر نيست تصوير كلمه را در ذهن خود تجسم كند(تجسم ذهني كلمه)
- نشناختن حروف
- ناتواني در تركيب حروف
ج. ضعف در تميز ديداري
در اين نوع مشكل املايي، دانش‌آموز جزييات كلمه را رعايت نمي‌كند مثل از سه دندانه(س) يكي نمي‌نويسد، يا از نقطه‌ها كم و زياد مي‌كند به عنوان مثال كلمه‌ي آش، آس. همچنين ناتواني در تميز و تشخيص تفاوت يك چيز از ديگر چيزهاست نظير عدم تشخيص حروفي كه داراي تصوير فضايي مشابهي هستند مانند ج به جاي چ، د به جاي ذ، ك به جاي گ و بالعكس. براساس تحقيقات انجام شده 25 درصد از مشكلات املايي دانش‌آموزان مربوط به ضعف در تميز ديداري است.
براي رفع اين مشكل مي‌توان تمريناتي از قبيل مشابهت‌ها و تفاوت‌ها انجام داد.
د. حساسيت شنوايي
برخي از مشكلات املايي از ضعف شنوايي ناشي مي‌شود در اين نوع اختلال املايي دانش‌آموز به علت ضعف شنوايي برخي از صداها را نمي‌شنود يا اينكه آن را اشتباه مي‌شنود.
پايين بودن حساسيت شنوايي عامل اصلي اين اختلال است. نمونه‌ي اين نوع اختلال:
نوشتن مسواك به صورت مسباك
نوشتن زنبور به صورت زمبور
علاوه بر اشتباه در نوشتن كلمات گاهي جا انداختن برخي از حروف و كلمات نيز از ضعف شنوايي است.
شيوه‌ي تلفظ معلم نقش اساسي دارد با تلفظ شمرده و رسا بودن صداي معلم عمده‌ي اين مشكل حل خواهد شد.
ه. عدم دقت و توجه
برخي از مشكلات املايي نيز مربوط به بي‌دقتي دانش‌آموز در دندانه و نقطه، تشديد و جايگزيني نادرست آن‌ها و اشتباهاتي در سركش، تشديد مي‌باشد.
علل اشتباه نويسي در دندانه:
1- نا آشنايي با شكل كلي دندانه و حروف دندانه‌دار
2- نا آشنايي با نوشتن شكل دندانه در كلمه
3- اشتباه در شمارش دندانه‌هاي حروف دندانه‌دار مثل كلمه نيستند.
4- اشتباه در نوشتن شكل حروف دندانه‌دار در خط تحريري
5- نا آشنايي با قواعد خط تحريري به ويژه در اتصال حروف دندانه‌دار به برخي حروف معلمان پايه‌ي اول به ويژه در آموزش حروف دندانه‌دار، مراقب و نظارت كامل بر نحوه‌ي نوشتن دانش‌آموزان داشته باشند و با تمرين و تكرار به برخي تغييراتي كه در شكل ظاهري دندانه‌ها و حروف در اتصال به حروف ديگر رخ مي‌دهد آشنا شوند و مهارت يابند.
حروف «ب، ن، ي» نماد بزرگ دندانه هستند كه در اتصال به هجا يا كلمه‌ي ديگر تغيير مي‌يابند
كتاب...كتابدار، آب...آبي، توان...توانا، پهلوان...پهلوانان، موي...مويه، روي...رويه. دلايل اشتباه در نقطه‌گذاري حروف
اشتباه در نقطه‌گذاري حروف در كلاس اول معمولاً بيشتر است و به صورت‌هاي زير ديده مي‌شود:
1- كم گذاشتن نقطه
2- نگذاشتن نقطه
3- زياد گذاشتن نقطه
4- جا به جا گذاشتن نقطه
5- نامناسب گذاشتن نقطه
يكي از مشكلاتي كه دانش‌آموزان با آن مواجه مي‌باشند ضعف املا است. اولين گام براي بر طرف كردن هر ضعفي شناخت آن مي‌باشد. اگر معلم و مربي به موقع و دقيق مشكلات دانش‌آموز را تشخيص دهد مي‌تواند سريع راه حل مناسب و منطقي را براي حل مشكل انتخاب و در جهت بهبود وضعيت آموزشي دانش‌آموزان اقدام نمايد.
مدل املانويسي كه در ذيل توضيح داده مي‌شود تا اندازه‌ي زيادي به معلم كمك مي‌كند تا به طور دقيق و سريع ضعف املايي دانش‌آموزان را تشخيص دهد و در جهت بهبود وضعيت دانش‌آموز اقدام كند.
تعريف املا:
املا به معني جانشين ساختن صحيح صورت نوشتاري كلمات حروف به جاي صورت آواي آن‌هاست.
اهداف درس املا در دوره‌ي ابتدايي:
1- آموزش نوشتن كلماتي كه مورد احتياج دانش‌آموزان است.
2- ارزشيابي از آموخته‌هاي دانش‌آموزان
3- افزايش خزانه‌ي لغات دانش‌آموزان
4- آموزش شيوه‌ي نگارش حروف و كلمات
در يادگيري املا يك كلمه سه عامل موثر مي‌باشد:
الف. شنيدن
ب. ديدن و تجسم ذهني كلمه
ج. نوشتن كلمه
با توجه به اين سه عامل زماني دانش‌آموز كلمه را به درستي خواهد نوشت كه آن كلمه را خوب بشنود و بتواند در ذهن خود آن را تجسم كند و در نهايت كلمه را بنويسد.
حركتي در زير توالي آن توضيح داده مي‌شود:
الف. شنيدن كلمه، تشخيص دقيق كلمه، تدارك كلمه
ب. تشخيص كلمه، يادآوري و مجسم ساختن تصاوير و بازشناسي كلمه‌ي صحيح در ذهن
ج. نوشتن درست كلمه، نوشتن صحيح حروف سازنده‌ي كلمه‌ي بازنويسي كلمه و توالي مناسب آن‌ها
به طور خلاصه مدل نگارش كلمات در املا عبارت از ادراك كلمه، بازشناسي كلمه و بازنويسي كلمه هريك از اين توالي در مدل، مربوط به يك يا چند فرآيند ذهني است، ادراك كلمه مربوط به حافظه‌ي شنيداري و تميز شنيداري است. بازشناسي كلمه مربوط به حافظه‌ي ديداري و توالي ديداري است. بازنويسي كلمه مربوط به حافظه حركتي است.
با توجه به مطالب ارايه شده مدل آموزشي املا به شرح زير ارايه‌ي معرفي مي‌شود:
براساس مدل ارايه شده كليه‌ي برنامه‌هاي آموزشي املا بايستي به سه ركن آن يعني ادراك، بازشناسي و بازنويسي توجه كنند.
بررسي نقادانه برنامه‌ي درسي املا در دوره‌ي ابتدايي مويد اين نكته است كه برنامه‌هاي درسي تنها بر بازنويسي محدود بوده و دو بعد ديگر چندان مورد توجه نيست لذا برنامه‌هاي درسي املا از وجه آموزشي به وجه آزموني تبديل شده است. برنامه‌ي درسي مبتني بر اين مدل كه هر سه ركن را شامل شود، براساس الگويي معرفي مي‌شود.
الگوي برنامه درسي املا:
1- انتخاب متن املا و نوشتن آن روي تخته‌ي كلاس و خواندن آن توسط دانش‌آموزان
2- پاك كردن متن از تخته و قرائت آن توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش‌آموزان
3- تصحيح املا به صورت گروهي«توسط خود دانش‌آموزان»
4- استخراج فهرست خطاهاي ديكته‌اي
5- تمرين، توضيح و آموزش بر مبناي عمده‌ترين غلط‌هاي املايي
توضيح اينكه غلط‌هاي املايي هر جلسه مبناي آموزشي براي جلسه‌ي بعدي املا قرار مي‌گيرد.
مهم‌ترين محاسن اين الگو عبارت از:
الف. توجه به بعد آموزشي املا، چون در مراحل پنجگانه‌ي بالا هدف آزمون نيست.
ب. انعطاف پذيري در متن املا
ج. توجه به سه ركن برنامه‌ي درسي املا از طريق ديدن متن و خواندن و بازشناسي و يادآوري و كاهش مشكلات و خطاهاي ديكته‌اي دانش‌آموزان، به تدريج با اجراي كامل برنامه
د. كاهش اضطراب و ترس دانش‌آموزان از برنامه‌هاي درسي ديكته
ه. چون خطاهاي ديكته اي توسط خود دانش‌آموزان با راهنمايي معلم استخراج مي‌شوند، لذا دانش‌آموزان در رفع آن مصمم مي‌شوند
چون الگو بر پايه‌ي آموزش املا طراحي شده است لذا توصيه مي‌شود كه از نمره دادن به دانش‌آموزان خودداري شود و ارزشيابي از كمي و عددي به كيفي تغيير يابد و اين فرآيند تا زماني ادامه يابد كه غلط‌هاي املايي به حداقل برسد.
نمره دادن به املا براساس اين الگو تنها در املاي امتحاني پيشنهاد مي‌شود.
نكته‌ي قابل توجه ديگر، كلاس بايستي از حالت سنتي خود به كارگاه آموزشي تبديل شود و همه فراگيران در نقش ياد گيرنده و ياد دهنده باشند و تعامل هاي بين فردي گسترش يابد. براي قرائت متن املا با توجه به اينكه متن چندين بار خوانده شده و توضيحاتي توسط معلم برآن داده شده است، توصيه مي‌شود هر بند از متن املا فقط دو بار تكرار شده و مدت زمان تقرير متن حداكثر 25 دقيقه باشد، حداكثر متن املا در هر جلسه براساس توان دانش‌آموزان و نوع متن از لحاظ دشواري كلمات و عبارات، متغير مي‌باشد.
ولي به جهت هماهنگي مقدار متن املا در پايه‌هاي مختلف بدين شرح پيشنهاد مي‌شود:
براي كلاس اول ابتدايي در نيم سال اول 8 جمله حداكثر 35 كلمه و در نيم سال دوم 10 جمله حداكثر 40 كلمه، براي كلاس دوم ابتدايي حداكثر 10 سطر حدود 100 كلمه، براي كلاس سوم ابتدايي حداكثر 12 سطر حدود 120 كلمه، براي كلاس چهارم و پنجم ابتدايي حداكثر 15 سطر حدود 150 كلمه.
براي درك بهتر كلمات، گاهي نياز است كه كلمه براي دانش‌آموزان به همراه تصوير آموزش داده شود همچنين براي تجسم ذهني يك كلمه بهتر است دانش‌آموزان آن را با انگشت خود در هوا بنويسند.
براي يادگيري بهتر مي‌توان تمرينات فرعي ديگري همچون دنباله نويسي و كامل كردن كلمات ناقص نوشته شده، تعيين تعداد حروف كلمه، تعيين تعداد نقطه‌ها، دندانه‌ها و... انجام داد.
براي تصحيح املا در اين الگو بايستي كلمات مشكل در تخته نوشته شود و سپس دانش‌آموزان با كنترل و نظارت معلم متن خود را با آن مطابقت كرده و غلط هاي خود را استخراج كنند. اين مورد مي‌تواند با عوض كردن دفاتر ديكته و يا تصحيح توسط يك عده‌ي خاص از دانش‌آموزان انجام شود. در پايان معلم به كمك دانش‌آموزان مهم‌ترين مشكلات ديكته‌اي آن جلسه را در تخته‌ي كلاس نوشته و به دانش‌آموزان در آن مورد آموزش مي‌دهد. چنانچه وقت آن جلسه اجازه ندهد مي‌توان آموزش را به جلسه‌ي بعدي موكول كرد.
مدل املانويسي كه در ذيل توضيح داده مي‌شود تا اندازه‌ي زيادي به معلم كمك مي‌كند تا به طور دقيق و سريع ضعف املايي دانش‌آموزان را تشخيص دهد و در جهت بهبود وضعيت دانش‌آموز اقدام كند.
تعريف املا:
املا به معني جانشين ساختن صحيح صورت نوشتاري كلمات حروف به جاي صورت آواي آن‌هاست.
اهداف درس املا در دوره‌ي ابتدايي:
1- آموزش نوشتن كلماتي كه مورد احتياج دانش‌آموزان است.
2- ارزشيابي از آموخته‌هاي دانش‌آموزان
3- افزايش خزانه‌ي لغات دانش‌آموزان
4- آموزش شيوه‌ي نگارش حروف و كلمات
در يادگيري املا يك كلمه سه عامل موثر مي‌باشد:
الف. شنيدن
ب. ديدن و تجسم ذهني كلمه
ج. نوشتن كلمه
با توجه به اين سه عامل زماني دانش‌آموز كلمه را به درستي خواهد نوشت كه آن كلمه را خوب بشنود و بتواند در ذهن خود آن را تجسم كند و در نهايت كلمه را بنويسد.
حركتي در زير توالي آن توضيح داده مي‌شود:
الف. شنيدن كلمه، تشخيص دقيق كلمه، تدارك كلمه
ب. تشخيص كلمه، يادآوري و مجسم ساختن تصاوير و بازشناسي كلمه‌ي صحيح در ذهن
ج. نوشتن درست كلمه، نوشتن صحيح حروف سازنده‌ي كلمه‌ي بازنويسي كلمه و توالي مناسب آن‌ها
به طور خلاصه مدل نگارش كلمات در املا عبارت از ادراك كلمه، بازشناسي كلمه و بازنويسي كلمه هريك از اين توالي در مدل، مربوط به يك يا چند فرآيند ذهني است، ادراك كلمه مربوط به حافظه‌ي شنيداري و تميز شنيداري است. بازشناسي كلمه مربوط به حافظه‌ي ديداري و توالي ديداري است. بازنويسي كلمه مربوط به حافظه حركتي است.
با توجه به مطالب ارايه شده مدل آموزشي املا به شرح زير ارايه‌ي معرفي مي‌شود:
براساس مدل ارايه شده كليه‌ي برنامه‌هاي آموزشي املا بايستي به سه ركن آن يعني ادراك، بازشناسي و بازنويسي توجه كنند.
بررسي نقادانه برنامه‌ي درسي املا در دوره‌ي ابتدايي مويد اين نكته است كه برنامه‌هاي درسي تنها بر بازنويسي محدود بوده و دو بعد ديگر چندان مورد توجه نيست لذا برنامه‌هاي درسي املا از وجه آموزشي به وجه آزموني تبديل شده است. برنامه‌ي درسي مبتني بر اين مدل كه هر سه ركن را شامل شود، براساس الگويي معرفي مي‌شود.
الگوي برنامه درسي املا:
1- انتخاب متن املا و نوشتن آن روي تخته‌ي كلاس و خواندن آن توسط دانش‌آموزان
2- پاك كردن متن از تخته و قرائت آن توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش‌آموزان
3- تصحيح املا به صورت گروهي«توسط خود دانش‌آموزان»
4- استخراج فهرست خطاهاي ديكته‌اي
5- تمرين، توضيح و آموزش بر مبناي عمده‌ترين غلط‌هاي املايي
توضيح اينكه غلط‌هاي املايي هر جلسه مبناي آموزشي براي جلسه‌ي بعدي املا قرار مي‌گيرد.
مهم‌ترين محاسن اين الگو عبارت از:
الف. توجه به بعد آموزشي املا، چون در مراحل پنجگانه‌ي بالا هدف آزمون نيست.
ب. انعطاف پذيري در متن املا
ج. توجه به سه ركن برنامه‌ي درسي املا از طريق ديدن متن و خواندن و بازشناسي و يادآوري و كاهش مشكلات و خطاهاي ديكته‌اي دانش‌آموزان، به تدريج با اجراي كامل برنامه
د. كاهش اضطراب و ترس دانش‌آموزان از برنامه‌هاي درسي ديكته
ه. چون خطاهاي ديكته اي توسط خود دانش‌آموزان با راهنمايي معلم استخراج مي‌شوند، لذا دانش‌آموزان در رفع آن مصمم مي‌شوند
چون الگو بر پايه‌ي آموزش املا طراحي شده است لذا توصيه مي‌شود كه از نمره دادن به دانش‌آموزان خودداري شود و ارزشيابي از كمي و عددي به كيفي تغيير يابد و اين فرآيند تا زماني ادامه يابد كه غلط‌هاي املايي به حداقل برسد.
نمره دادن به املا براساس اين الگو تنها در املاي امتحاني پيشنهاد مي‌شود.
نكته‌ي قابل توجه ديگر، كلاس بايستي از حالت سنتي خود به كارگاه آموزشي تبديل شود و همه فراگيران در نقش ياد گيرنده و ياد دهنده باشند و تعامل هاي بين فردي گسترش يابد. براي قرائت متن املا با توجه به اينكه متن چندين بار خوانده شده و توضيحاتي توسط معلم برآن داده شده است، توصيه مي‌شود هر بند از متن املا فقط دو بار تكرار شده و مدت زمان تقرير متن حداكثر 25 دقيقه باشد، حداكثر متن املا در هر جلسه براساس توان دانش‌آموزان و نوع متن از لحاظ دشواري كلمات و عبارات، متغير مي‌باشد.
ولي به جهت هماهنگي مقدار متن املا در پايه‌هاي مختلف بدين شرح پيشنهاد مي‌شود:
براي كلاس اول ابتدايي در نيم سال اول 8 جمله حداكثر 35 كلمه و در نيم سال دوم 10 جمله حداكثر 40 كلمه، براي كلاس دوم ابتدايي حداكثر 10 سطر حدود 100 كلمه، براي كلاس سوم ابتدايي حداكثر 12 سطر حدود 120 كلمه، براي كلاس چهارم و پنجم ابتدايي حداكثر 15 سطر حدود 150 كلمه.
براي درك بهتر كلمات، گاهي نياز است كه كلمه براي دانش‌آموزان به همراه تصوير آموزش داده شود همچنين براي تجسم ذهني يك كلمه بهتر است دانش‌آموزان آن را با انگشت خود در هوا بنويسند.
براي يادگيري بهتر مي‌توان تمرينات فرعي ديگري همچون دنباله نويسي و كامل كردن كلمات ناقص نوشته شده، تعيين تعداد حروف كلمه، تعيين تعداد نقطه‌ها، دندانه‌ها و... انجام داد.
براي تصحيح املا در اين الگو بايستي كلمات مشكل در تخته نوشته شود و سپس دانش‌آموزان با كنترل و نظارت معلم متن خود را با آن مطابقت كرده و غلط هاي خود را استخراج كنند. اين مورد مي‌تواند با عوض كردن دفاتر ديكته و يا تصحيح توسط يك عده‌ي خاص از دانش‌آموزان انجام شود. در پايان معلم به كمك دانش‌آموزان مهم‌ترين مشكلات ديكته‌اي آن جلسه را در تخته‌ي كلاس نوشته و به دانش‌آموزان در آن مورد آموزش مي‌دهد. چنانچه وقت آن جلسه اجازه ندهد مي‌توان آموزش را به جلسه‌ي بعدي موكول كرد.